Ανεξάρτητες οικίες με κήπους, ρούχα να στεγνώνουν στις αυλές, τοίχους και δρόμους – το Παυλοπέτρι εκπροσωπεί τον αστικό τρόπο ζωής. Μόνο που μιλάμε για ένα λιμάνι της εποχής του Χαλκού, βυθισμένο για χιλιάδες χρόνια στην νότια ακτή της Λακωνίας.Το καλοκαίρι που μας πέρασε έγινε η πρώτη βυθισμένη πόλη που χαρτογραφήθηκε πλήρως ψηφιακά και καταγράφηκε σε τρεις διαστάσεις, ενώ στη συνέχεια αναδημιουργήθηκε με την βοήθεια της τεχνολογίας.
Το τελικό αποτέλεσμα δείχνει πόσα κοινά είχε το Παυλοπέτρι με άλλα σημερινά λιμάνια, όπως το Λίβερπουλ, η Ν. Υόρκη, το Σαν Φραντσίσκο, το Τόκυο ή η Σαγκάη, παρόλο που άνθησε πριν από 4000 χρόνια.
Καλύπτοντας μια περιοχή οκτώ ποδοσφαιρικών γηπέδων περίπου το Παυλοπέτρι παρουσιάζεται ως μια σειρά τεράστιων περιοχών με πέτρες, οι οποίες υποδεικνύουν συμπλέγματα κτιρίων, ανάμεσά τους και ένα δίκτυο τοίχων.
Πρόκειται για μια πόλη με άριστη ρυμοτομία, που περιλαμβάνει πολύ καλά κατασκευασμένους δρόμους περιτριγυρισμένους από ανεξάρτητες και μη οικίες, δύο ορόφων. Υπάρχουν προφανώς τεράστια δημόσια κτίρια και αποδείξεις ενός πολύπλοκου συστήματος διαχείρισης του νερού που περιλαμβάνει κανάλια και υδρορροές.
Η πόλη ήταν χωρισμένη σε ευχάριστες αυλές και ανοικτές περιοχές όπου οι άνθρωποι καλλιεργούσαν κήπους, σιτηρά, στέγνωναν ρούχα και συνομιλούσαν με τους γείτονες.
Ανάμεσα στα κτίρια και πολλές φορές χτισμένα μέσα στους τοίχους βρίσκονται πετρόκτιστοι τάφοι. Αυτό το στοιχείο έρχεται σε αντίθεση με την χρήση οργανωμένου νεκροταφείου ακριβώς έξω από την πόλη.
Υπάρχουν πολλά στοιχεία για το Παυλοπέτρι που θυμίζουν τις σημερινές πόλεις και τον σημερινό τρόπο ζωής – ανθρώπους να μένουν μαζί, δίπλα σε τεράστιους δρόμους.
Δεν πρόκειται για ένα χωριό αγροτών αλλά για μια στρωσιγενή κοινωνία όπου οι άνθρωποι είχαν επαγγέλματα – υπήρχαν οι ηγέτες της πόλης, αξιωματούχοι, γραφιάδες, έμποροι, τεχνίτες (αγγειοπλάστες, τεχνίτες του χαλκού, καλλιτέχνες), στρατιώτες, ναυτικοί, αγρότες, βοσκοί και πιθανότητα σκλάβοι.
Η αρχαία ελληνική κοινωνία της εποχής του Χαλκού ήταν η ιεραρχικά δομημένη και γινόταν όλο και πιο πολύ οργανωμένη, όπου ο καθένας είχε έναν ξεκάθαρο ρόλο μέσα σε αυτή.
Τεχνολογία αιχμής
Η άνοδος και η πτώση του αρχαίου λιμανιού συμπίπτουν κατά προσέγγιση με την περίοδο εμφάνισης των πρώτων ευρωπαϊκών πολιτισμών – οι Μινωίτες από την Κρήτη και αργότερα οι Μυκηναίοι από την ηπειρωτική Ελλάδα.
Παρόλο που η δύναμη του Μινωικού και Μυκηναϊκού πολιτισμού βασιζόταν κυρίως στον έλεγχο τους στην θάλασσα, η αρχαιολογία επικεντρώθηκε στην καλύτερη κατανόηση των γεωγραφικών σημείων όπου βρίσκονταν τα παλάτια και οι ακροπόλεις τους.
Αντίθετα, το Παυλοπέτρι προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να μελετήσουμε σε λεπτομέρεια πώς λειτουργούσε ένα αρχαίο λιμάνι, πώς έρχονταν τα πλοία και κυρίως, τα όρια των θαλάσσιων επαφών και εμπορίου την εποχή του Χαλκού.
Ως αναπτυσσόμενο λιμάνι το Παυλοπέτρι ήταν ανοικτό σε ένα εκρηκτικό μείγμα επιρροών από την θάλασσα. Όπως και οι σύγχρονες παραθαλάσσιες πόλεις η ευημερία του στηρίχθηκε στο εμπόριο και στις συναλλαγές.
Η συνεχιζόμενη επαφή με εμπόρους και ναυτικούς έδινε την δυνατότητα στους κατοίκους του αρχαίου λιμανιού να γνωρίζουν όλες τις τελευταίες καινοτομίες και να κάνουν χρήση τεχνολογίας αιχμής της εποχής.
Οι αρχαιολόγοι έχουν ανακαλύψει θραύσματα αντικείμενων καθημερινής χρήσης όπως αγγεία μαγειρέματος, είδη κεραμικής, στάμνες, αποθηκευτικά αγγεία και περίτεχνα αγγεία πόσης, που πιθανόν να τα φύλαγαν για την φιλοξενία υψηλών καλεσμένων ή χρησιμοποιούταν για προσφορές προς τους θεούς.
Εισαγόμενα αγγεία προέρχονταν από όλη την ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου και την Μινωική Κρήτη. Οι άνθρωποι στο Παυλοπέτρι αντέγραψαν το ύφος της Κρήτης αλλά και της ηπειρωτικής Ελλάδας παράγοντας δικές τους εκδοχές τοπικής αγγειοπλαστικής.
Σε ορισμένες περιπτώσεις έφτιαξαν ακριβή κεραμικά αντίγραφα χάλκινων κρητικών σταμνών καθώς και πολύ φθηνά αντίγραφα ακριβών εξωτικών προϊόντων με τον ίδιο τρόπο που αντιγράφονται επιθυμητές μάρκες προϊόντων σήμερα.
Αποθήκες
Διασκορπισμένα σε όλο τον βυθό στο Παυλοπέτρι βρίσκονται τα υπολείμματα εκατοντάδων τεράστιων πίθων, που χρησιμοποιούνταν ως αγγεία αποθήκευσης.
Αυτοί μπορούσαν εύκολα να μεταφερθούν από και προς τα πλοία για την μεταφορά πληθώρας αγαθών όπως λαδιού ελιάς, κρασιού, χρωμάτων, αρωμάτων ακόμα και αγαλματιδίων.
Πυκνές συγκεντρώσεις πίθων σε συγκεκριμένα κτίρια υποδεικνύουν την ύπαρξη κεντρικών αποθηκών και πιθανόν αναδιαμονής των αγαθών.
Μια τέτοια λειτουργία θα απαιτούσε ένα υψηλό επίπεδο διαχείρισης και λογιστικής προκειμένου να καταγράφουν τις εισαγωγές και εξαγωγές των προϊόντων.
Θα απαιτούσε γραπτά έγγραφα και άρα μπορούμε να υποθέσουμε ότι με την εύρεση πινακίδων Γραμμικής Α’ από Μινωικές τοποθεσίες και Γραμμικής Β’ από τα αντίστοιχα Μυκηναϊκά – που αποτελούν τις πρώτες αποδείξεις γραφής στην Ευρώπη – κάποιου είδους γραφής θα πρέπει να ήταν γνωστό στο Παυλοπέτρι, παρόλο που δεν υπάρχει καμία απόδειξη μέχρι στιγμής γι’ αυτό.
Το Παυλοπέτρι αποτέλεσε μέρος της γέννησης της νέας πόλης στην Ευρώπη. Μιας πόλης όχι βασισμένης γύρω από ένα θεό, ένα βασιλιά ή ένα ιερό παλάτι αλλά βασισμένη στο εμπόριο και στην οικονομία.
Όλες οι σημαντικές παραθαλάσσιες πόλεις του κόσμου χρωστούν την επιτυχία τους στην σχέση τους με την θάλασσα. Όλες είχαν στην καρδιά τους μια πόρτα για την θάλασσα και μια για τον υπόλοιπο κόσμο. Μπορούμε να δούμε το Παυλοπέτρι σαν ένα από τους πρώτους κρίκους μιας αλυσίδας που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα.
πηγή: Ἔρρωσο, ένας χώρος για τα νέα της αρχαιολογίας
Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στο The Pavlopetri Underwater Archaeology Project .
Πηγή: Dr. J. Henderson, BBC
