Ποιοι κατέδωσαν τους «118» στους γερμανούς;
Γράφει ο Βαγγέλης Μητράκος
Τιμή και Δόξα στους «118» πατριώτες...
«Σε κάθε τόπο θα βρεθούν κάμποσα φιλόδοξα και ιδιοτελή καθάρματα, που θα εξυπηρετήσουν πρόθυμα τους σκοπούς μου, γιατί αυτό θα είναι ο μόνος τρόπος για να αναδειχτούν και να πλουτίσουν στη χώρα τους.» (Αδόλφος Χίτλερ) (Χ . ΓΚΟΝΤΖΟΥ - Κ. ΑΝΑΣΤΑΣΑΚΟΥ: «Οι Εκπαιδευτικοί στην Εθνική Αντίσταση, σελ. 80)
Η ζωή των ανθρώπων κάποτε, βεβαίως, κλείνει. Όμως οι λογαριασμοί με την Ιστορία δεν κλείνουν ΠΟΤΕ. Τα ερωτήματα για την τραγική τύχη των «118» πολλά:
ΕΡΩΤΗΜΑ: Ποιοι συνέταξαν τους καταλόγους και ποιοι κατέδωσαν τους «118» στους Γερμανούς; Στις 2-11-1945 και 2-12-1945 δημοσιεύτηκαν, αντίστοιχα, στην εφημερίδα «ΕΘΝΙΚΗ ΔΡΑΣΗ», οι παρακάτω επιστολές της Λίνας Γ. Γιατράκου που έχασε στο Μονοδέντρι τον άντρα της και τον αδερφό της και της Πότας Βουλούκου που έχασε τον αδερφό της. Ανάμεσα σ’ άλλα καταγγέλλουν απερίφραστα και τα εξής : «Αθήνα, 25 Νοέμβρη 1945
Συναγωνιστές (…) Το χώμα του Μονοδεντριού ποτιζόταν από το αίμα των 118 αγωνιστών. Μέσα σ’ αυτούς είχα τον άντρα μου και τον αδερφό μου. Είμαι περήφανη γι’ αυτό. Οι 118 μάρτυρες ήταν διαλεχτοί της Εθνικής Αντίστασης στον τόπο μας. Γι’ αυτό έξοχα τους ξεχώρισαν μέσα στη νύχτα οι μασκοφορεμένοι προδότες και τους παρέδωσαν στους φασίστες επιδρομείς.
(…) Τι κι αν φέτος, αν αυτή τη μέρα δεν πέσουν άλλοι 118 αγωνιστές στο Μονοδέντρι, αφού όλος σχεδόν ο τίμιος λαός που αγωνίστηκε για τη λευτεριά, χαροπαλεύει κι έγινε παιχνιδάκι στα χέρια προδοτών, που έβγαλαν πια τις μάσκες;
Πρέπει με κάθε θυσία να σώσουμε τους ήρωές μας από τα νύχια των ντόπιων Γερμανών.(…)
Με συναγωνιστικούς χαιρετισμούς
Λίνα Γ. Γιατράκου»
Και το δεύτερο γράμμα:
«Αγαπητή Εθνική Δράση
Τις μέρες αυτές του σπαραγμού και του πόνου μας με αγανάκτηση είδαμε ένα ρυπαρό έντυπο της «Χ» που σαν ν’ απολογείται, προσπαθεί να ρίξει τις ευθύνες για τους 118 στους αντάρτες.
Με βδελυγμία αποκρούομε τη συκοφαντία των δολοφόνων της «Χ», γιατί εμείς είμαστε σε θέση, καλλίτερα από κάθε άλλον, να γνωρίζομε τα περιστατικά, που οδήγησαν στο απόσπασμα τα αγαπημένα μας πρόσωπα.
Στις 25-11-1943, την προηγούμενη της τραγικής εκτελέσεως, στις 11 το πρωί, ο γερμανός διοικητής της Γκεσταπό Τριπόλεως ταγματάρχης Μπόσελ μας είπε στο γραφείο του όπου πήγαμε μαζί με τη Φιλή Κουτσονικόλη, αφού προηγουμένως πήρε τηλέφωνο το φρουραρχείο Σπάρτης (Τάγμα Ασφαλείας «Ο ΛΕΩΝΙΔΑΣ»). Η απάντηση που μας έδωσε ήταν ότι δεν είναι εκεί και να πάμε το απόγευμα στις 5. Το απόγευμα στις 5 πήγαμε και μας είπε τα εξής : « ΄Εχετε πολλούς εχθρούς. Οι κατηγορίες και οι αποκαλύψεις που μας έδωσε το «Ελληνικό Φρουραρχείο Σπάρτης» (Τάγμα Ασφαλείας «Ο ΛΕΩΝΙΔΑΣ») είναι σοβαρές και οι δικοί σας δεν πρόκειται να βγουν. Μην ελπίζετε. Ο αδερφός σας ήταν διαφωτιστής του ΕΑΜ και έκανε περιοδεία στη Βαρβίτσα , Βαμβακού , Αράχωβα και σ’ άλλα χωριά» . Από τις λεπτομέρειες που μας είπε, είδαμε ότι ήταν καλά πληροφορημένος από τους προδότες της Σπάρτης. ΄Υστερα από παρακλήσεις να μας πει ποιος κατηγορεί τον αδερφό μου έβγαλε ένα μπλοκ και μου έδειξε το όνομα «Ν… Β…». (σ.σ. :Το όνομα αναγράφεται ολόκληρο). Δε μας μένει καμιά αμφιβολία πως ύστερα από τις εκθέσεις του Φρουραρχείου Σπάρτης η τύχη τους είχε προαποφασισθεί.
Με συναγωνιστικούς χαιρετισμούς
Πότα Βουλούκου»
(ΓΙΑΝΝΗ Χ. ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΗ : Η Εθνική Αντίσταση στη Λακωνία !941-1945 , σελ.227-229)
Η αλήθεια των παραπάνω επιστολών επιβεβαιώνεται , με τρόπο ωμό και κυνικό, επισήμως και από τους ίδιους τους αυτουργούς με το παρακάτω ιταμό έγγραφο:
«ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ
ΤΑΓΜΑ «Ο ΛΕΩΝΙΔΑΣ»
Σπάρτη 23-11-43 Αριθμ.Πρωτ.13
Προς Την Γερμανικήν Διοίκησιν Σπάρτης
Ενταύθα
Κατόπιν προφορικής υμών διαταγής λαμβάνομεν την τιμήν να επιστρέψωμεν συνημμένως την από 22-11-1943 αίτησιν του κ. Δημητρίου Τζιβανοπούλου μεθ’ όλων των συνημμένων και να αναφέρωμεν ότι οι μεν δύο αδελφοί Δημοσθένης και Ιωάννης είναι ενεργά μέλη του ΕΑΜ, διαφωτισταί και ομιληταί του ΕΑΜ, ανήκοντες εις μαχητικάς ομάδας, οι δ’ έτεροι δύο Σωκράτης και Παρασκευάς ανήκουν εις μαχητικής ομάδα του ΕΑΜ-ΕΠΟΝ και ενήργησαν την επίθεσιν κατά της οικίας του αρχηγού Ε.Σ. κ. Λεωνίδα Βρεττάκου ένθα εφονεύθη ο Γεώργιος Καργάκος συνάμα δε εκ της οικίας των εγένετο εξόρμησις της επιθέσεως.
Κατόπιν των ανωτέρω άπαντα τα εν τη αιτήσει του πατρός των Δημητρίου Τζιβανοπούλου είναι ψευδέστατα και οι τέσσεροι υιοί του όχι μόνον δεν πρέπει να απολυθούν εκ των φυλακών Τριπόλεως ένθα κρατούνται, απεναντίας δε απορούμεν πως ούτοι μέχρι σήμερον δεν έχουσι εκτελεσθή.
Ο Διοικητής (υπογραφή)
Λεωνίδας Βρεττάκος»
(ΓΙΑΝΝΗ Χ. ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΗ- Η Εθνική Αντίσταση στη Λακωνία 1941-1945 , σελ. 420)
Ο ίδιος συγγραφέας στις σελ.218 και 219 του βιβλίου του παραθέτει καταθέσεις αυτουργών της προδοσίας των «118» οι οποίοι παραδέχονται την κατάδοση και την προδοσία των συμπατριωτών τους στους γερμανούς παραθέτοντας και πολλά ονόματα συνεργατών τους:
Κατάθεση Παναγιώτη Σ…: «Σε ζητήματα συλλήψεων ο Λεωνίδας Βρεττάκος μας καλούσε (τη συμβουλευτική επιτροπή που πρόεδρό της είχε τον ίδιο το Σ… ) μετά την σύνταξιν των εκάστοτε καταλόγων, τους οποίους συνέτασσε σε μυστική συνεδρίαση με το πλέον στενό περιβάλλον του (αναφέρονται πολλά ονόματα).
Κατάθεση Ιωάννη Περ. Κ…: «Στις συλλήψεις που έγιναν στις 22 Οκτωβρίου 1943 πήραν μέρος οι …(αναφέρονται πολλά ονόματα ).Πάντως οι κατάλογοι συνετάσσοντο υπό της εκάστοτε πολιτικής επιτροπής «Αντικομμουνιστικού Αγώνος»» .
Κατάθεση Ηλία Χ…, ιατρού : «Οι συλλήψεις …εγένοντο καθ’ υπόδειξιν του Λεωνίδα Βρεττάκου και του αμέσου πριβάλλοντός του».
Κατάθεση Θεμ. Γ…: « …δια τας συλλήψεις κι εκτελέσεις του Οκτωβρίου και Νοεμβρίου 1943 ευθύνονται οι…(αναφέρονται πολλά ονόματα )».
Κατάθεση Λεωνίδα Γ. Π…: «Όλοι αυτοί είναι υπεύθυνοι για τις συλλήψεις και εκτελέσεις Ελλήνων πατριωτών , γιατί με τα γραφεία πληροφοριών και τις ανακρίσεις τους εκουβαλούσαν τον κόσμον στις φυλακές , κι από κει τους παρέδιδαν στους Γερμανούς για τις εκτελέσεις …» .
Έχει επίσης διασωθεί και μαρτυρία του Γιάννη Γραμματικάκη , «Αστραπόγιαννου», από τον ΄Αγιο Δημήτριο Επιδαύρου Λιμηράς, πολεμιστή της Αλβανίας, πρωτεργάτη της Εθνικής Αντίστασης στη Λακωνία και Διοικητή Λόχου του ΕΛΑΣ, ο οποίος ενώ ήταν κρατούμενος στις φυλακές της Σπάρτης στα 1945, απέστειλε προς τον ανακριτή πλημμελειοδικών Σπάρτης υπόμνημα όπου, ανάμεσα σ’ άλλα έγραφε και τα εξής:
«..Είναι κλεισμένος ως «ηθικός αυτουργός» της εκτελέσεως του αρχιπροδότου Μητσανά και κρατείται επί 6 μήνες ο αγωνιστής Εμμανουήλ Παπαστάθης, του οποίου τον πατέρα και τον αδερφό εξετέλεσαν οι Γερμανοί, στους οποίους Γερμανούς τους παρέδωσαν οι προδότες της Σπάρτης . Και έτσι στα δυο θύματα Γερμανοπροδοτών προστίθεται και τρίτο θύμα δικαστικής πλάνης !!».
(ΚΩΣΤΑ ΜΠΡΟΥΣΑΛΗ : «ΟΙ ΑΝΥΠΟΤΑΚΤΟΙ» σελ. 51 )
Οι παραπάνω επώνυμες και ιστορικές μαρτυρίες επιβεβαιώνονται και από την αντίπαλη (τη γερμανική) πλευρά:
Α.« «Στενότατα συνεργάζονταν τα τάγματα ασφαλείας με τους Γερμανούς και στις εκτελέσεις ομήρων . Η σύλληψή τους εξακολούθησε βέβαια να γίνεται μέσω των ερευνών της μυστικής στρατιωτικής αστυνομίας, μέσω των ερευνών των μονάδων και μετά από πληροφορίες Ελλήνων ιδιωτών και Ελλήνων συνδέσμων» αλλά η ανάκριση των ομήρων γινόταν από τον Παπαδόγκωνα, ο οποίος λειτουργούσε ως «κρησάρα» όπως τον χαρακτήρισε ο ίδιος ο Φέλμυ (σ.σ. γερμανός στρατηγός). Οι όμηροι ανακρίνονταν «από άτομα του επιτελείου του» ανέφερε ο Φέλμυ, «και μόνον όταν εκείνος έκρινε ότι επρόκειτο όντως για υπόπτους συμμορίτες, εκτελούνταν στην κατάλληλη περίπτωση».
(Δίκη Νυρεμβέργης , υπόθεση 7η , σελ.7055) (ΧΕΡΜΑΝ ΦΡΑΝΚ ΜΑΓΕΡ : «Από τη Βιέννη στα Καλάβρυτα», σελ.507)
Β. «Στην Πελοπόννησο οι όμηροι μεταφέρονταν στα στρατόπεδα της Τρίπολης και της Κορίνθου, των οποίων η διοίκηση βρισκόταν αποκλειστικά στα χέρια της 117ης μεραρχίας καταδρομών. Εκεί τα ονόματά τους «καταγράφονταν σε καταλόγους» ενώ η επιλογή των μελλοθανάτων γινόταν συχνά από ΄Ελληνες καταδότες που κάλυπταν τα κεφάλια τους με κουκούλες από φόβο ότι θα μπορούσαν να πέσουν θύματα ενεργειών αντεκδίκησης. Επειδή δεν διεξάγονταν κανονικές δίκες η ζωή των ομήρων κρεμόταν συχνά από τον καταδότη, ο οποίος μπορούσε « από εκδίκηση ή μίσος» να κάνει ακόμα και ψευδή κατάθεση.»
(Δίκη Νυρεμβέργης, υπόθ.7η, σελ.7065) (ΧΕΡΜΑΝ ΦΡΑΝΚ ΜΑΓΕΡ : «Από τη Βιέννη στα Καλάβρυτα», σελ.508)
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: «Η ελεύθερη , θαρραλέα και προοδευτική αντίληψη και στάση ζωής», ο πατριωτισμός, η αγάπη για την ελευθερία και η αντιστασιακή δράση των «118» εναντίον των κατακτητών, « ήταν η αιτία που το τοπικό αντιδραστικό κατεστημένο σε συνεργασία με το γερμανό κατακτητή» ξεκλήρισε την οικογένεια Τσιβανοπούλου αλλά και άλλες οικογένειες της Σπάρτης και βύθισε στον πόνο και στην ορφάνια δεκάδες ακόμα οικογένειες. «Στο Μονοδέντρι, το Νοέμβρη του 1943, κόπηκε βίαια ο Ανθός της Σπάρτης και έκτοτε η Σπάρτη πληρώνει (και θα εξακολουθεί να πληρώνει) το τίμημα αυτής της ορφάνιας. Όπως στρώσαμε θα κοιμηθούμε!» .
Η Ιωάννα Τσάτσου η οποία είχε προσωπική φιλία με τον εκτελεσθέντα γιατρό Χρήστο Καρβούνη και είχε συνείδηση της ποιότητας των ανθρώπων που εκτελέστηκαν στο Μονοδέντρι, έγραψε στα «Φύλλα Κατοχής»: «΄Ολη η Σπάρτη μοιρολογάει . Αν είχε καεί ολόκληρη θάταν λιγώτερο το κακό.»
Γράφει ο Βαγγέλης Μητράκος
Τιμή και Δόξα στους «118» πατριώτες...
«Σε κάθε τόπο θα βρεθούν κάμποσα φιλόδοξα και ιδιοτελή καθάρματα, που θα εξυπηρετήσουν πρόθυμα τους σκοπούς μου, γιατί αυτό θα είναι ο μόνος τρόπος για να αναδειχτούν και να πλουτίσουν στη χώρα τους.» (Αδόλφος Χίτλερ) (Χ . ΓΚΟΝΤΖΟΥ - Κ. ΑΝΑΣΤΑΣΑΚΟΥ: «Οι Εκπαιδευτικοί στην Εθνική Αντίσταση, σελ. 80)
Η ζωή των ανθρώπων κάποτε, βεβαίως, κλείνει. Όμως οι λογαριασμοί με την Ιστορία δεν κλείνουν ΠΟΤΕ. Τα ερωτήματα για την τραγική τύχη των «118» πολλά:
ΕΡΩΤΗΜΑ: Ποιοι συνέταξαν τους καταλόγους και ποιοι κατέδωσαν τους «118» στους Γερμανούς; Στις 2-11-1945 και 2-12-1945 δημοσιεύτηκαν, αντίστοιχα, στην εφημερίδα «ΕΘΝΙΚΗ ΔΡΑΣΗ», οι παρακάτω επιστολές της Λίνας Γ. Γιατράκου που έχασε στο Μονοδέντρι τον άντρα της και τον αδερφό της και της Πότας Βουλούκου που έχασε τον αδερφό της. Ανάμεσα σ’ άλλα καταγγέλλουν απερίφραστα και τα εξής : «Αθήνα, 25 Νοέμβρη 1945
Συναγωνιστές (…) Το χώμα του Μονοδεντριού ποτιζόταν από το αίμα των 118 αγωνιστών. Μέσα σ’ αυτούς είχα τον άντρα μου και τον αδερφό μου. Είμαι περήφανη γι’ αυτό. Οι 118 μάρτυρες ήταν διαλεχτοί της Εθνικής Αντίστασης στον τόπο μας. Γι’ αυτό έξοχα τους ξεχώρισαν μέσα στη νύχτα οι μασκοφορεμένοι προδότες και τους παρέδωσαν στους φασίστες επιδρομείς.
(…) Τι κι αν φέτος, αν αυτή τη μέρα δεν πέσουν άλλοι 118 αγωνιστές στο Μονοδέντρι, αφού όλος σχεδόν ο τίμιος λαός που αγωνίστηκε για τη λευτεριά, χαροπαλεύει κι έγινε παιχνιδάκι στα χέρια προδοτών, που έβγαλαν πια τις μάσκες;
Πρέπει με κάθε θυσία να σώσουμε τους ήρωές μας από τα νύχια των ντόπιων Γερμανών.(…)
Με συναγωνιστικούς χαιρετισμούς
Λίνα Γ. Γιατράκου»
Και το δεύτερο γράμμα:
«Αγαπητή Εθνική Δράση
Τις μέρες αυτές του σπαραγμού και του πόνου μας με αγανάκτηση είδαμε ένα ρυπαρό έντυπο της «Χ» που σαν ν’ απολογείται, προσπαθεί να ρίξει τις ευθύνες για τους 118 στους αντάρτες.
Με βδελυγμία αποκρούομε τη συκοφαντία των δολοφόνων της «Χ», γιατί εμείς είμαστε σε θέση, καλλίτερα από κάθε άλλον, να γνωρίζομε τα περιστατικά, που οδήγησαν στο απόσπασμα τα αγαπημένα μας πρόσωπα.
Στις 25-11-1943, την προηγούμενη της τραγικής εκτελέσεως, στις 11 το πρωί, ο γερμανός διοικητής της Γκεσταπό Τριπόλεως ταγματάρχης Μπόσελ μας είπε στο γραφείο του όπου πήγαμε μαζί με τη Φιλή Κουτσονικόλη, αφού προηγουμένως πήρε τηλέφωνο το φρουραρχείο Σπάρτης (Τάγμα Ασφαλείας «Ο ΛΕΩΝΙΔΑΣ»). Η απάντηση που μας έδωσε ήταν ότι δεν είναι εκεί και να πάμε το απόγευμα στις 5. Το απόγευμα στις 5 πήγαμε και μας είπε τα εξής : « ΄Εχετε πολλούς εχθρούς. Οι κατηγορίες και οι αποκαλύψεις που μας έδωσε το «Ελληνικό Φρουραρχείο Σπάρτης» (Τάγμα Ασφαλείας «Ο ΛΕΩΝΙΔΑΣ») είναι σοβαρές και οι δικοί σας δεν πρόκειται να βγουν. Μην ελπίζετε. Ο αδερφός σας ήταν διαφωτιστής του ΕΑΜ και έκανε περιοδεία στη Βαρβίτσα , Βαμβακού , Αράχωβα και σ’ άλλα χωριά» . Από τις λεπτομέρειες που μας είπε, είδαμε ότι ήταν καλά πληροφορημένος από τους προδότες της Σπάρτης. ΄Υστερα από παρακλήσεις να μας πει ποιος κατηγορεί τον αδερφό μου έβγαλε ένα μπλοκ και μου έδειξε το όνομα «Ν… Β…». (σ.σ. :Το όνομα αναγράφεται ολόκληρο). Δε μας μένει καμιά αμφιβολία πως ύστερα από τις εκθέσεις του Φρουραρχείου Σπάρτης η τύχη τους είχε προαποφασισθεί.
Με συναγωνιστικούς χαιρετισμούς
Πότα Βουλούκου»
(ΓΙΑΝΝΗ Χ. ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΗ : Η Εθνική Αντίσταση στη Λακωνία !941-1945 , σελ.227-229)
Η αλήθεια των παραπάνω επιστολών επιβεβαιώνεται , με τρόπο ωμό και κυνικό, επισήμως και από τους ίδιους τους αυτουργούς με το παρακάτω ιταμό έγγραφο:
«ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ
ΤΑΓΜΑ «Ο ΛΕΩΝΙΔΑΣ»
Σπάρτη 23-11-43 Αριθμ.Πρωτ.13
Προς Την Γερμανικήν Διοίκησιν Σπάρτης
Ενταύθα
Κατόπιν προφορικής υμών διαταγής λαμβάνομεν την τιμήν να επιστρέψωμεν συνημμένως την από 22-11-1943 αίτησιν του κ. Δημητρίου Τζιβανοπούλου μεθ’ όλων των συνημμένων και να αναφέρωμεν ότι οι μεν δύο αδελφοί Δημοσθένης και Ιωάννης είναι ενεργά μέλη του ΕΑΜ, διαφωτισταί και ομιληταί του ΕΑΜ, ανήκοντες εις μαχητικάς ομάδας, οι δ’ έτεροι δύο Σωκράτης και Παρασκευάς ανήκουν εις μαχητικής ομάδα του ΕΑΜ-ΕΠΟΝ και ενήργησαν την επίθεσιν κατά της οικίας του αρχηγού Ε.Σ. κ. Λεωνίδα Βρεττάκου ένθα εφονεύθη ο Γεώργιος Καργάκος συνάμα δε εκ της οικίας των εγένετο εξόρμησις της επιθέσεως.
Κατόπιν των ανωτέρω άπαντα τα εν τη αιτήσει του πατρός των Δημητρίου Τζιβανοπούλου είναι ψευδέστατα και οι τέσσεροι υιοί του όχι μόνον δεν πρέπει να απολυθούν εκ των φυλακών Τριπόλεως ένθα κρατούνται, απεναντίας δε απορούμεν πως ούτοι μέχρι σήμερον δεν έχουσι εκτελεσθή.
Ο Διοικητής (υπογραφή)
Λεωνίδας Βρεττάκος»
(ΓΙΑΝΝΗ Χ. ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΗ- Η Εθνική Αντίσταση στη Λακωνία 1941-1945 , σελ. 420)
Ο ίδιος συγγραφέας στις σελ.218 και 219 του βιβλίου του παραθέτει καταθέσεις αυτουργών της προδοσίας των «118» οι οποίοι παραδέχονται την κατάδοση και την προδοσία των συμπατριωτών τους στους γερμανούς παραθέτοντας και πολλά ονόματα συνεργατών τους:
Κατάθεση Παναγιώτη Σ…: «Σε ζητήματα συλλήψεων ο Λεωνίδας Βρεττάκος μας καλούσε (τη συμβουλευτική επιτροπή που πρόεδρό της είχε τον ίδιο το Σ… ) μετά την σύνταξιν των εκάστοτε καταλόγων, τους οποίους συνέτασσε σε μυστική συνεδρίαση με το πλέον στενό περιβάλλον του (αναφέρονται πολλά ονόματα).
Κατάθεση Ιωάννη Περ. Κ…: «Στις συλλήψεις που έγιναν στις 22 Οκτωβρίου 1943 πήραν μέρος οι …(αναφέρονται πολλά ονόματα ).Πάντως οι κατάλογοι συνετάσσοντο υπό της εκάστοτε πολιτικής επιτροπής «Αντικομμουνιστικού Αγώνος»» .
Κατάθεση Ηλία Χ…, ιατρού : «Οι συλλήψεις …εγένοντο καθ’ υπόδειξιν του Λεωνίδα Βρεττάκου και του αμέσου πριβάλλοντός του».
Κατάθεση Θεμ. Γ…: « …δια τας συλλήψεις κι εκτελέσεις του Οκτωβρίου και Νοεμβρίου 1943 ευθύνονται οι…(αναφέρονται πολλά ονόματα )».
Κατάθεση Λεωνίδα Γ. Π…: «Όλοι αυτοί είναι υπεύθυνοι για τις συλλήψεις και εκτελέσεις Ελλήνων πατριωτών , γιατί με τα γραφεία πληροφοριών και τις ανακρίσεις τους εκουβαλούσαν τον κόσμον στις φυλακές , κι από κει τους παρέδιδαν στους Γερμανούς για τις εκτελέσεις …» .
Έχει επίσης διασωθεί και μαρτυρία του Γιάννη Γραμματικάκη , «Αστραπόγιαννου», από τον ΄Αγιο Δημήτριο Επιδαύρου Λιμηράς, πολεμιστή της Αλβανίας, πρωτεργάτη της Εθνικής Αντίστασης στη Λακωνία και Διοικητή Λόχου του ΕΛΑΣ, ο οποίος ενώ ήταν κρατούμενος στις φυλακές της Σπάρτης στα 1945, απέστειλε προς τον ανακριτή πλημμελειοδικών Σπάρτης υπόμνημα όπου, ανάμεσα σ’ άλλα έγραφε και τα εξής:
«..Είναι κλεισμένος ως «ηθικός αυτουργός» της εκτελέσεως του αρχιπροδότου Μητσανά και κρατείται επί 6 μήνες ο αγωνιστής Εμμανουήλ Παπαστάθης, του οποίου τον πατέρα και τον αδερφό εξετέλεσαν οι Γερμανοί, στους οποίους Γερμανούς τους παρέδωσαν οι προδότες της Σπάρτης . Και έτσι στα δυο θύματα Γερμανοπροδοτών προστίθεται και τρίτο θύμα δικαστικής πλάνης !!».
(ΚΩΣΤΑ ΜΠΡΟΥΣΑΛΗ : «ΟΙ ΑΝΥΠΟΤΑΚΤΟΙ» σελ. 51 )
Οι παραπάνω επώνυμες και ιστορικές μαρτυρίες επιβεβαιώνονται και από την αντίπαλη (τη γερμανική) πλευρά:
Α.« «Στενότατα συνεργάζονταν τα τάγματα ασφαλείας με τους Γερμανούς και στις εκτελέσεις ομήρων . Η σύλληψή τους εξακολούθησε βέβαια να γίνεται μέσω των ερευνών της μυστικής στρατιωτικής αστυνομίας, μέσω των ερευνών των μονάδων και μετά από πληροφορίες Ελλήνων ιδιωτών και Ελλήνων συνδέσμων» αλλά η ανάκριση των ομήρων γινόταν από τον Παπαδόγκωνα, ο οποίος λειτουργούσε ως «κρησάρα» όπως τον χαρακτήρισε ο ίδιος ο Φέλμυ (σ.σ. γερμανός στρατηγός). Οι όμηροι ανακρίνονταν «από άτομα του επιτελείου του» ανέφερε ο Φέλμυ, «και μόνον όταν εκείνος έκρινε ότι επρόκειτο όντως για υπόπτους συμμορίτες, εκτελούνταν στην κατάλληλη περίπτωση».
(Δίκη Νυρεμβέργης , υπόθεση 7η , σελ.7055) (ΧΕΡΜΑΝ ΦΡΑΝΚ ΜΑΓΕΡ : «Από τη Βιέννη στα Καλάβρυτα», σελ.507)
Β. «Στην Πελοπόννησο οι όμηροι μεταφέρονταν στα στρατόπεδα της Τρίπολης και της Κορίνθου, των οποίων η διοίκηση βρισκόταν αποκλειστικά στα χέρια της 117ης μεραρχίας καταδρομών. Εκεί τα ονόματά τους «καταγράφονταν σε καταλόγους» ενώ η επιλογή των μελλοθανάτων γινόταν συχνά από ΄Ελληνες καταδότες που κάλυπταν τα κεφάλια τους με κουκούλες από φόβο ότι θα μπορούσαν να πέσουν θύματα ενεργειών αντεκδίκησης. Επειδή δεν διεξάγονταν κανονικές δίκες η ζωή των ομήρων κρεμόταν συχνά από τον καταδότη, ο οποίος μπορούσε « από εκδίκηση ή μίσος» να κάνει ακόμα και ψευδή κατάθεση.»
(Δίκη Νυρεμβέργης, υπόθ.7η, σελ.7065) (ΧΕΡΜΑΝ ΦΡΑΝΚ ΜΑΓΕΡ : «Από τη Βιέννη στα Καλάβρυτα», σελ.508)
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: «Η ελεύθερη , θαρραλέα και προοδευτική αντίληψη και στάση ζωής», ο πατριωτισμός, η αγάπη για την ελευθερία και η αντιστασιακή δράση των «118» εναντίον των κατακτητών, « ήταν η αιτία που το τοπικό αντιδραστικό κατεστημένο σε συνεργασία με το γερμανό κατακτητή» ξεκλήρισε την οικογένεια Τσιβανοπούλου αλλά και άλλες οικογένειες της Σπάρτης και βύθισε στον πόνο και στην ορφάνια δεκάδες ακόμα οικογένειες. «Στο Μονοδέντρι, το Νοέμβρη του 1943, κόπηκε βίαια ο Ανθός της Σπάρτης και έκτοτε η Σπάρτη πληρώνει (και θα εξακολουθεί να πληρώνει) το τίμημα αυτής της ορφάνιας. Όπως στρώσαμε θα κοιμηθούμε!» .
Η Ιωάννα Τσάτσου η οποία είχε προσωπική φιλία με τον εκτελεσθέντα γιατρό Χρήστο Καρβούνη και είχε συνείδηση της ποιότητας των ανθρώπων που εκτελέστηκαν στο Μονοδέντρι, έγραψε στα «Φύλλα Κατοχής»: «΄Ολη η Σπάρτη μοιρολογάει . Αν είχε καεί ολόκληρη θάταν λιγώτερο το κακό.»
